Jak odczytywać dawne pisma i akta - to tytuł wykładów otwartych w Instytucie Filologii Klasycznej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Zapisałem się na listę uczestników z ciekawości, nie mając pojęcia czego się spodziewać. Dodatkowo nadmienię, że były to moje pierwsze zajęcia na Uniwersytecie.
Już na początku wykładu dowiedziałem się wielu ciekawych rzeczy np. że litera majuskułowa l i f różni się jednomilimetrową kreseczką pośrodku. Nie bez znaczenia jest również liczba kropek nad danym słowem, która ułatwia jego rozszyfrowanie. Ciekawe było również rozróżnienie pomiędzy księgami radzieckimi (które nie mają nic wspólnego z naszym wschodnim sąsiadem), które były sporządzane przez rajców miejskich a księgami rajskimi (czyli wieczystymi), zwanymi obecnie księgami notarialnymi. Z zainteresowaniem przeanalizowałem sposoby podnoszenia rangi kronik miejskich przez dawnych urzędników w XVII wieku np. poprzez stosowanie wyszukanego nazewnictwa. Przykładem tego jest używanie określeń takich jak: Marchia Wielkopolska czy Satrapia Poznańska, które oznaczały obszar ziemski. Natomiast ratusz nazywany był w kronice, z języka łacińskiego "Pretorią", co brzmiało bardzo dostojnie.
Zaciekawił mnie również fakt, że doświadczeni badacze pisma potrafią na podstawie budowy tekstu ocenić jego wiek z dokładnością do 50 lat. Ich metoda datowania polega na badaniu zwrotów użytych w dokumentach, charakterystycznych dla danej epoki, słownictwa, odmiany wyrazów oraz sposobu łączenia liter.
Muszę w tym miejscu wspomnieć o średniowiecznych pisarzach i stosowanych przez nich regułach pisowni wyrazów. Każdy z nich posługiwał się własnymi sposobami zapisu tekstu. W jednym słowie mogło więc pojawić się wiele skrótów wyrazu lub liter - wedle uznania autora.
Tendencja do skracania słów występuje także we współczesnym języku polskim. Skróty czyli abbreviations mogą być stosowane przez kontrakcję (tzn. piszemy przynajmniej pierwszą i ostatnią literę) np. mgr (magister), płk (pułkownik), suspensję czyli zawieszenie np. prof. (profesor), lok. (lokal) lub przez znaki specjalne.
Ostatnim elementem wykładu była próba odczytania fragmentów kronik miejskich. Zmierzenie się z tym zadaniem nie należało do najłatwiejszych. Problemem była zmiana kaligrafii. Po paru wzorcowych i estetycznych stronach tytułowych kroniki, pojawiały się pośpiesznie zapisane protokoły zebrań, które była dla mnie nieczytelne. Cóż, dopiero zaczynam moją przygodę z dawnym pismem ... .
Już po pierwszych zajęciach mogę stwierdzić, że wiem więcej na ten temat. Z niecierpliwością oczekuję następnych wykładów.
Kolejne ciekawe informacje już niebawem.
Polecam dla zainteresowanych linki do zdigitalizowanych zbiorów bibliotek. Można samemu spróbować odczytać dawne pismo.
1. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych
· https://www.archiwa.gov.pl/pl/dla-uzytkownikow/bazy-danych
2. Nowa Cyfrowa Biblioteka Narodowa
3. ICAR - Istituto Centrale per gli Archivi
· http://www.icar.beniculturali.it/biblio/